Tinh vân tối

Một phần của loạt bài về
Sự hình thành sao
Vườn ươm sao LH 95 tại Đám mây Magellan Lớn. Ảnh chụp bởi Kính viễn vọng Hubble tháng 3 năm 2006.
Loại vật thể
Môi trường liên sao Đám mây phân tử Tinh vân Bok Tinh vân tối Thiên thể sao trẻ Tiền sao T Tauri Sao tiền dãy chính Sao Herbig Ae/Be Đối tượng Herbig–Haro
Khái niệm lý thuyết
Bồi tụ Hàm khối lượng ban đầu Bất ổn định Jeans Cơ chế Kelvin–Helmholtz Giả thuyết tinh vân Di cư hành tinh
x t s

Tinh vân tối là loại tinh vân gồm khí và bụi không trong suốt và dày dặc tới mức có thể che khuất ánh sáng từ phát xạ nền hay tinh vân phản xạ (như tinh vân Đầu Ngựa trong chòm sao Lạp Hộ) hay ngăn cản các ngôi sao nền (như tinh vân Bao Than trong chòm sao Nam Thập Tự). Trên bầu trời, chúng hiện lên là các bóng đen do ánh sáng từ các ngôi sao chiếu đến đã bị khí hấp thụ gần hết.

Các đám mây tối xuất hiện như thế là do các hạt bụi kích thước dưới cấp micromet, được che phủ bằng monoxit cacbon và nitơ đóng băng, ngăn cản có hiệu quả đường di chuyển của sóng điện từ ở các bước sóng có thể nhìn thấy. Cũng tồn tại các chất như hiđrô phân tử, heli nguyên tử, C¹⁸O, CS, NH₃ (amonia), H₂CO (fomanđêhít), c-C₃H₂ (cyclopropenyliden) và ion N₂H⁺ (diazenylium), tất cả chúng đều tương đối trong suốt. Các đám mây này là nơi sản sinh của các ngôi sao và hành tinh, và việc hiểu biết sự phát triển của chúng là thiết yếu cho sự hiểu biết quá trình hình thành sao.

Hình dạng của các đám mây tối như vậy là rất bất thường: chúng không có các ranh giới ngoài định nghĩa rõ ràng và đôi khi có các hình dạng như con rắn cuộn mình lại. Các tinh vân tối lớn nhất là dễ thấy với mắt thường, xuất hiện như là các vệt tối màu trên nền sáng hơn của dải Ngân Hà.

Trong các khu vực bên trong của các tinh vân tối thì các sự kiện quan trọng như hình thành sao và maser diễn ra.

Trong nhiều trường hợp, các đám tinh vân hành tinh phát ra do các vụ nổ siêu tân tinh cũng có thể tập hợp lại thành các hành tinh hay các ngôi sao trẻ mới do hấp dẫn bản thân của chúng. Lực hấp dẫn liên kết các đám khí bụi lại thành các tinh vân và lại liên kết chúng chặt chẽ hơn nữa để chúng trở thành các ngôi sao, các hành tinh.

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Tinh vân tối.