Wikipedia tiếng Việt không bảo đảm và không chịu trách nhiệm về tính pháp lý và độ chính xác của các thông tin có liên quan đến y học và sức khỏe. Độc giả cần liên hệ và nhận tư vấn từ các bác sĩ hay các chuyên gia. Khuyến cáo cẩn thận khi sử dụng các thông tin này. Xem chi tiết tại Wikipedia:Phủ nhận y khoa và Wikipedia:Phủ nhận về nội dung.| Tetanus | |
|---|---|
 | |
| Tranh vẽ nạn nhân uốn ván (do họa sĩ Charles Bell vẽ năm 1809) | |
| ICD-10 | A33-A35 |
| ICD-9-CM | 037, 771.3 |
| DiseasesDB | 2829 |
| MedlinePlus | 000615 |
| eMedicine | emerg/574 |
Phong đòn gánh hay chứng uốn ván là chứng bệnh làm co giật căng cứng các bắp thịt trong cơ thể thường làm chết người. Nguyên nhân là do chất độc neurotoxin khi bị nhiễm vi trùng Clostridium tetani qua vết thương trên da.
Triệu chứng là tê cứng lưỡi và hàm, sau đó giật cứng cả người (lưng cong cứng, ưỡn ngược ra sau như cái đòn gánh) và khi hệ cơ của lồng ngực bị cứng sẽ khó thở, và gây tử vong.
Bệnh có thể ngừa bằng tiêm chủng vắc-xin.
Lịch sử
Từ thời thượng cổ (thể kỷ 5 TCN) đã có ghi lại chứng bệnh có lẽ là uốn ván.
Năm 1884 hai nhà nghiên cứu Antonio Carle và Giorgio Rattone lấy mủ từ một bệnh nhân bị uốn ván tiêm vào người họ. Cùng năm, Nicolaier chích đất vào thân thể của gia súc cho thấy làm thế có thể gây chứng uốn ván. Năm 1889, Shibasaburo Kitasato tìm ra vi trùng trong máu nạn nhân uốn ván. Ông lấy chích vào động vật và kết luận rằng chất độc làm ra bệnh có thể bị trừ khử bằng kháng thể. Năm 1897, Nocard chứng minh cho thấy khả năng phòng ngừa bằng cách chích kháng thể tạo từ động vật khác. Phương pháp miễn dịch thụ động cho phong đòn gánh được sử dụng trong thế chiến thứ nhất. Năm 1924, Descombey tìm ra biến độc tố cho phong đòn gánh và được sử dụng rộng rãi trong thế chiến thứ hai.
Chủng ngừa
Cách ngăn ngừa bệnh uốn ván là chủng ngừa bằng vắc-xin . Theo hướng dẫn của trung tâm phòng bệnh y tế Hoa Kỳ thì cứ 10 năm phải chủng bồi thêm. Nếu có vết thương bẩn mà không biết lần cuối tiêm chủng vào lúc nào, hoặc trong đời có chủng ngừa ít hơn 3 lần, thì nên tiêm bồi một mũi. Vắc-xin cần hơn 2 tuần mới có hiệu nghiệm. Một khi bệnh đã phát, vắc-xin sẽ không có tác dụng chữa trị.
Tại Úc, trẻ em từ 2 tháng cho đến 6 tuổi được chủng ngừa uốn ván 4 lần.
Lịch trình chủng ngừa tại Úc
| Tuổi | HBV | Tet | Diph | Pert | Polio | HIB | Pnm* | ROT | MMR | Men | Var | Flu | Ghi chú |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mới sinh | X | 'HBV: Viêm gan siêu vi B; Tet: Bệnh uốn ván ; Diph: Bệnh bạch hầu; Pert: Bệnh ho gà; Polio: Bệnh viêm tủy xám; HIB: Viêm màng não do Hemophilus influenzae B; Pnm* (loại 7vPCV) : Viêm màng não do Pneumococcus (trẻ em); Pnm* (loại 23vPPV): Viêm phổi do Pneumococcus (người lớn tuổi); ROT: Tiêu chảy do Rotavirus MMR: Bệnh sởi, Quai bị và Sởi Đức; Men: Viêm màng não do Meningococcus Var Bệnh thủy đậu; Flu: Bệnh cúm |
|||||||||||
| 2 tháng | X | X | X | X | X | X | X | X | x | ||||
| 4 tháng | X | X | X | X | X | X | X | X | x | ||||
| 6 tháng | X | X | X | X | X | X | X | x | |||||
| 12 tháng | X | X | x|x | ||||||||||
| 18 tháng | X | ||||||||||||
| 4 tuổi | X | X | X | X | X | ||||||||
| 10-13 tuổi | X | X | |||||||||||
| 15-17 tuổi | X | X | X | ||||||||||
| Trên 64 tuổi | X | X |
Nguồn: Trung tâm chủng ngừa Úc