Methamphetamin. Медицинский портал Vrachi.name

Methamphetamin (tên đầy đủ N-methylamphetamin, thường gọi là ma túy đá) là một chất kích thích hệ thần kinh trung ương (CNS) nhóm amphetamin từng được sử dụng không phổ biến như một phương pháp điều trị bổ sung cho rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), và béo phì, nhưng lại phổ biến được sử dụng như một loại thuốc giải trí tiêu khiển. Methamphetamin được phát hiện vào năm 1893 và tồn tại dưới dạng hai chất đối quang (enantiomer):levo-methamphetamin và dextro-methamphetamin. Danh pháp methamphetamin đề cập cho một chất hóa học cụ thể, đó là dạng base liên hợp của amin (free-base) ở dạng amin tinh khiết của với tỷ lệ ngang nhau giữa levo-methamphetamin và dextro-methamphetamin. Methamphetamin hiếm khi được chỉ định vì nguy cơ gây độc thần kinh đối với con người và hành vi lạm dụng giải trí tiêu khiển như một loại thuốc kích dục và thuốc hưng thần (euphoria). Dextroamphetamin kích thích hệ thần kinh trung ương mạnh hơn levomethamphetamin.

Buôn bán và vận chuyển hỗn hợp racemic methamphetamin và dextromethamphetamin đều bị coi là bất hợp pháp .Tỷ lệ sử dụng methamphetamin cao nhất xảy ra ở các khu vực Châu Á và Châu Đại Dương, và ở Hoa Kỳ, methamphetamin được phân loại là chất kiểm soát theo danh mục II. Ở Hoa Kỳ, levomethamphetamin là thuốc không kê đơn, sử dụng làm thuốc thông mũi dạng hít. Hầu hết tất cả mọi quốc gia trên thế giới, việc sản xuất, phân phối, mua bán và sở hữu methamphetamin đều phải được kiểm soát hoặc bị cấm, do nó nằm trong danh mục II của hiệp ước Liên hợp quốc về các chất ma túy. Mặc dù dextromethamphetamin có tác dụng mạnh hơn nhưng racemic của methamphetamin thường được sản xuất bất hợp pháp hơn do tổng hợp khá dễ dàng và tiền chất tổng hợp thường sẵn có.

Ở liều thấp, methamphetamin giúp nâng cao tâm trạng (hưng thần), tăng tập trung, chú ý và tạo cảm giác tràn đầy sức sống cho những người mệt mỏi, chán ăn và thúc đẩy giảm cân. Đối với liều cao kéo dài, chất có thể gây ra rối loạn tâm thần, co giật và xuất huyết não. Sử dụng liều cao kéo dài có thể gây rối loạn cảm xúc (rối loạn tâm trạng), rối loạn tâm thần (ví dụ: ảo giác, sảng, hoang tưởng, paranoia) và bạo lực. Đối với giải trí tiêu khiển, methamphetamin có khả năng tăng năng lượng, hưng thần và tăng ham muốn và khả năng tình dục đến một mức độ mà người dùng có thể tham gia vào các hoạt động tình dục liên tục trong vài ngày. Methamphetamin được biết là gây nghiện cao. Khi ngừng sử dụng methamphetamin có thể dẫn đến hội chứng cai nghiện cấp tính (PAWS). Methamphetamin liều cao có khả năng gây ngộ độc các neuron dopaminergic trung não của người. Methamphetamine được chứng minh là có ái lực cao với neuron serotonergic hơn amphetamin. Độc tính methamphetamin gây ra những thay đổi bất lợi trong cấu trúc và chức năng của não bộ, chẳng hạn như giảm khối lượng chất xám ở một số vùng não, cũng như những thay đổi bất lợi trong các dấu hiệu của sự toàn vẹn trao đổi chất.

Một số tên gọi khác: N-methylamphetamine, desoxyephedrine, Syndrox, Methedrine, và Desoxyn.

Methamphetamin thuộc nhóm hóa chất dẫn xuất phenethylamin và dẫn xuất amphetamin. Methamphetamin là đồng phân cấu tạo về vị trí nhóm chức của dimethylphenethylamin, có chung công thức hóa học là C
10H
15N.

Ứng dụng

Y học

Tại Hoa Kỳ, methamphetamin hydrochloride, dưới tên thương mại Desoxyn, đã được FDA chấp thuận để kê đơn điều trị bệnh ADHD và béo phì ở người lớn và trẻ nhỏ. Tuy nhiên, FDA cũng chỉ ra rằng công dụng điều trị của methamphetamin còn hạn chế, cần được cân nhắc với những nguy cơ cố hữu liên quan đến việc sử dụng chất. Methamphetamine đôi khi được kê đơn off-label (kê đơn không theo hướng dẫn trên nhãn) điều trị chứng ngủ rũ và mất ngủ vô căn. Tại Hoa Kỳ, levomethamphetamin có trong một số sản phẩm thuốc thông mũi không kê đơn.

Bởi vì methamphetamin có khả năng bị lạm dụng cao, nên loại thuốc này được quy định theo Đạo luật về các chất kiểm soát và được liệt kê theo Danh mục II ở Hoa Kỳ. Methamphetamin hydrochloride được phân phối tại Hoa Kỳ bắt buộc phải bao gồm nhãn cảnh báo nguy hiểm về khả năng gây nghiện và lạm dụng sai mục đích để giải trí tiêu khiển.

Methamphetamin có hai dược phẩm là Desoxyn và Desoxyn Gradumet. Desoxyn Gradumet không còn được sản xuất nữa vì là dạng thuốc giải phóng dần dần, làm phẳng đường cong tác dụng của thuốc và kéo dài thời gian tác dụng.

Sử dụng để giải trí tiêu khiển

Desoxyn dạng viên nén – methamphetamine hydrochloride dùng làm dược phẩm

Methamphetamin dạng tinh thể, còn gọi là ma túy đá (crystal meth). Đây là dạng methamphetamin hydrochloride bất hợp pháp

Methamphetamin thường phổ biến được sử dụng để giải trí tiêu khiển vì tác dụng gây hưng phấn và kích thích mạnh, cũng như là chất kích thích tình dục.

Theo một bộ phim tài liệu của National Geographic TV về methamphetamin, có một kiểu văn hóa được gọi là "tiệc tùng và thác loạn" ( party and play ) dựa trên hoạt động tình dục và sử dụng methamphetamin. Những người tham gia tích cực vào lối sống này, gồm gần như hoàn toàn là những người dùng methamphetamin đồng tính, họ thường sẽ gặp gỡ nhau qua các trang web hẹn hò trên internet và quan hệ tình dục sau đó. Do có tác dụng kích thích và kích thích tình dục mạnh và tác dụng ức chế xuất tinh, với việc sử dụng nhiều lần, những lần quan hệ tình dục này đôi khi sẽ diễn ra liên tục trong nhiều ngày liền. Sự xuống dốc sau khi sử dụng methamphetamin theo cách này thường rất nghiêm trọng, với chứng mất ngủ rõ rệt (buồn ngủ quá mức vào ban ngày).

Tác dụng vật lý

Các tác động vật lý của methamphetamin có thể bao gồm chán ăn, tăng động, giãn đồng tử, da đỏ bừng, đổ mồ hôi nhiều, khô miệng và nghiến răng (dẫn đến " sâu răng "), nhức đầu, rối loạn nhịp tim (thường là nhịp nhanh hoặc nhịp chậm), thở nhanh, tăng huyết áp, hạ huyết áp, nhiệt độ cơ thể cao, tiêu chảy, táo bón, mờ mắt, chóng mặt, co giật, tê, run, da khô, mụn trứng cá và ngoại hình xanh xao. Người dùng meth lâu dài có thể bị lở loét trên da; những vết này có thể là do gãi ngứa do tin rằng có côn trùng đang bò dưới da. Nhiều trường hợp tử vong liên quan đến sốc methamphetamin đã được báo cáo.

Người sử dụng và người nghiện methamphetamin có thể bị hỏng răng nhanh chóng một cách bất thường, tình trạng này thường nghiêm trọng nhất ở những người sử dụng thuốc qua đường tiêm chích. Theo Hiệp hội Nha khoa Hoa Kỳ, bệnh nhiệt miệng "có thể là do sự kết hợp của những thay đổi tâm lý và sinh lý do thuốc gây ra, dẫn đến chứng khô miệng, thời gian dài cùng với không vệ sinh răng miệng, và chứng nghiến răng (nghiến răng, nghiến lợi) ”. Vì khô miệng cũng là một tác dụng phụ phổ biến của các tác nhân khác, nhưng không được xem là nguyên nhân gây sâu răng nghiêm trọng, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng sâu răng liên quan đến methamphetamin nhiều hơn là do những tác nhân khác đối với người dùng. Họ cho rằng tác dụng hỏng răng đã được phóng đại và cách điệu để tạo ra định kiến, định hướng người sử dụng như một sự răn đe.

Bệnh lây truyền qua đường tình dục

Việc sử dụng methamphetamin được phát hiện là có khả năng đẩy cao quan hệ tình dục không an toàn ở cả bạn tình nhiễm HIV và bạn tình không quen biết. Những phát hiện này cho thấy rằng việc sử dụng methamphetamin và quan hệ tình dục qua đường hậu môn không được bảo vệ là những hành vi nguy hiểm thường gặp, những hành vi này có khả năng làm tăng nguy cơ lây truyền HIV ở nam giới đồng tính và lưỡng tính. Sử dụng methamphetamin cho phép người dùng ở cả hai giới hoạt động tình dục kéo dài liên tục, có thể gây lở loét và trầy xước bộ phận sinh dục cũng như chứng hẹp bao quy đầu ở nam giới. Methamphetamin cũng có thể gây lở loét và trầy xước trong miệng do chứng nghiến răng, làm tăng nguy cơ lây nhiễm bệnh qua đường tình dục.

Bên cạnh việc lây truyền HIV qua đường tình dục, HIV cũng có thể lây giữa những người sử dụng chung kim tiêm. Mức độ dùng chung kim tiêm giữa những người sử dụng methamphetamin cũng tương tự như ở những đối tượng sử dụng ma túy khác.

Tác dụng tâm lý

Các tác động tâm lý của methamphetamin có thể bao gồm hưng phấn, khó nói, hay nói nhiều, thay đổi ham muốn tình dục, tỉnh táo, e ngại và tập trung, giảm cảm giác mệt mỏi, mất ngủ hoặc tỉnh táo, tự tin, hòa đồng, cáu kỉnh, bồn chồn, hoang tưởng và các hành vi lặp đi lặp lại và ám ảnh. Điểm đặc biệt của methamphetamin và các chất kích thích có liên quan là hoạt động lặp đi lặp lại liên tục không có rõ mục mục tiêu. Sử dụng methamphetamin cũng có mối liên hệ cao với lo âu, trầm cảm, rối loạn tâm thần do amphetamin, tự sát và các hành vi bạo lực.

Độc tính

Methamphetamin gây độc trực tiếp cho tế bào thần kinh dopaminergic ở cả động vật thí nghiệm và người. Độc tố, căng thẳng oxy hóa, thỏa hiệp trao đổi chất, rối loạn chức năng UPS, nitrat hóa protein, căng thẳng mạng lưới nội chất, biểu hiện p53 và các quá trình khác góp phần gây ra ngộ độc thần kinh này. Cùng với độc tính thần kinh dopaminergic của nó, sử dụng methamphetamin có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh Parkinson cao hơn. Ngoài độc tính thần kinh dopaminergic, một đánh giá bằng chứng ở người chỉ ra rằng sử dụng methamphetamin liều cao cũng có thể gây độc thần kinh đối với tế bào thần kinh serotonergic. Việc ngừng sử dụng methamphetamin ở những người phụ thuộc có thể dẫn đến tình trạng cắt cơn cấp tính kéo dài nhiều tháng sau thời gian cắt cơn thông thường.

Các nghiên cứu ảnh cộng hưởng từ trên người sử dụng methamphetamin cũng đã cho thấy bằng chứng về sự thoái hóa thần kinh hoặc những thay đổi bất lợi về tế bào thần kinh trong cấu trúc và chức năng của não. Đặc biệt, methamphetamin dường như gây ra chứng tăng cảm và rối loạn chất trắng, thu nhỏ rõ rệt của hồi hải mã và giảm chất xám trong vỏ não, vỏ não rìa và vỏ não paralimbic ở những người lệ thuộc dùng methamphetamin.

Quá liều

Quá liều methamphetamin có thể dẫn đến một loạt các triệu chứng. Quá liều methamphetamin nhẹ có thể gây ra các triệu chứng như: nhịp tim bất thường, lú lẫn, đi tiểu khó và / hoặc đau, huyết áp cao hoặc thấp, nhiệt độ cơ thể cao, đau cơ, kích động dữ dội, thở gấp, run, tiểu nhiều và không thể đi tiểu. Quá liều nặng có thể tạo ra các triệu chứng như bão adrenergic, rối loạn tâm thần methamphetamin, giảm đáng kể hoặc không có nước tiểu, sốc tim, chảy máu trong não, trụy tuần hoàn, nhiệt độ cơ thể cao mức nguy hiểm, tăng áp phổi, suy thận, tê liệt, hội chứng serotonin. Thông thường, trước khi tử vong do ngộ độc methamphetamin người dùng thường có thể có biểu hiện co giật và hôn mê.

Rối loạn tâm thần

Sử dụng methamphetamin có thể dẫn đến rối loạn tâm thần do chất kích thích có thể xuất hiện với nhiều triệu chứng khác nhau (ví dụ: ảo giác, mê sảng và hoang tưởng, hoang tưởng ảo giác thể paranoid). Một đánh giá hợp tác của Cochrane về điều trị chứng rối loạn tâm thần do sử dụng amphetamin, dextroamphetamin và methamphetamin cho biết rằng nhiều người dùng không thể phục hồi hoàn toàn. Đánh giá tương tự khẳng định rằng, dựa trên ít nhất một thử nghiệm, thuốc chống loạn thần có thể giảm nhẹ các triệu chứng của rối loạn tâm thần cấp do amphetamin.

Điều trị cấp cứu

Ngộ độc methamphetamin cấp tính phần lớn được sơ cứu bằng cách dùng than hoạt tính và thuốc an thần. Bài tiểu cưỡng bức bằng axit (ví dụ, với vitamin C ) sẽ làm tăng bài tiết methamphetamin nhưng không được khuyến khích vì có thể làm tăng nguy cơ làm trầm trọng thêm tình trạng, hoặc gây co giật hoặc tiêu cơ vân. Tăng huyết áp có nguy cơ gây xuất huyết nội sọ (tức là chảy máu trong não) và nếu nghiêm trọng, thường được điều trị bằng phentolamine tiêm tĩnh mạch hoặc nitroprusside. Thuốc chống loạn thần như haloperidol rất hữu ích trong điều trị kích động và rối loạn tâm thần do dùng quá liều methamphetamin.

Hoá học

Methamphetamin là một hợp chất chiral với hai chất đối quang, dextromethamphetamin và levomethamphetamin. Muối methamphetamin hydrochloride có điểm nóng chảy từ 170 và 175 °C (338 và 347 °F) và ở nhiệt độ phòng, xuất hiện dưới dạng tinh thể màu trắng hoặc bột kết tinh màu trắng. Cấu trúc tinh thể của methamphetamin hydrochloride có dạng đơn tà với nhóm không gian P2₁; ở 90 K (−183,2 °C; −297,7 °F), các thông số: a = 7.10 Å, b = 7,29 Å, c = 10,81 Å, và β = 97,29 °.

Lịch sử, và văn hóa

A methamphetamine tablet container — Pervitin, một nhãn hiệu methamphetamin được binh lính sử dụng trong Thế chiến thứ hai.

Amphetamin, được phát hiện trước methamphetamin, lần đầu tiên được tổng hợp vào năm 1887 tại Đức bởi nhà hóa học Lazăr Edeleanu, ông đặt tên cho là phenylisopropylamine. Ngay sau đó, methamphetamin được tổng hợp từ ephedrine vào năm 1893 bởi nhà hóa học người Nhật Bản Nagai Nagayoshi.

Kể từ năm 1938, methamphetamin được tiếp thị trên quy mô lớn ở Đức dưới dạng thuốc không kê đơn dưới tên thương hiệu Pervitin, được sản xuất bởi công ty dược phẩm Temmler có trụ sở tại Berlin. Hợp chất này được sử dụng bởi các lực lượng vũ trang tổng hợp của Đệ tam Đế chế, vì tác dụng kích thích và gây ra sự cảnh giác cao độ kéo dài. Pervitin được quân đội Đức biết đến một cách thông tục với cái tên " Stuka -Tablets" ( Stuka-Tabletten ) và " Herman-Göring -Pills" ( Hermann-Göring-Pillen ), như một ám chỉ chứng nghiện ma túy nổi tiếng của Göring. Tuy nhiên, các tác dụng phụ nghiêm trọng đến mức quân đội đã phải cắt giảm việc sử dụng meth vào năm 1940. Đến năm 1941, việc sử dụng bị hạn chế theo đơn của bác sĩ và quân đội, kiểm soát chặt chẽ việc phân phối thuốc. Các binh sĩ sẽ chỉ nhận được một vài viên mỗi lần và không được khuyến khích sử dụng chúng trong chiến đấu. Nhà sử học Łukasz Kamieński nói,

"A soldier going to battle on Pervitin usually found himself unable to perform effectively for the next day or two. Suffering from a drug hangover and looking more like a zombie than a great warrior, he had to recover from the side effects."

Nhiều binh sĩ trở nên bạo lực, gây ra tội ác chiến tranh với dân thường; những người khác tấn công các sĩ quan của chính họ.

Buôn lậu ma tuý

Tam giác vàng (Đông Nam Á), là nhà sản xuất methamphetamin hàng đầu thế giới khi sản xuất đã chuyển sang Yaba và methamphetamin dạng tinh thể, bao gồm cả xuất khẩu sang Hoa Kỳ và khắp Đông, Đông Nam Á và Thái Bình Dương.

Liên quan đến việc tăng tốc sản xuất ma túy tổng hợp trong khu vực, tổ chức Sam Gor của Trung Quốc ở Quảng Đông, còn được gọi là The Company, được hiểu là tổ chức tội phạm quốc tế chính chịu trách nhiệm về sự thay đổi này. Tổ chức được tạo thành từ các thành viên của năm bộ ba khác nhau. Sam Gor bị cáo buộc kiểm soát 40% thị trường methamphetamin châu Á - Thái Bình Dương, chưa bao gồm buôn bán heroin và ketamin. Tổ chức đang hoạt động ở nhiều quốc gia, bao gồm Myanmar, Thái Lan, New Zealand, Úc, Nhật Bản, Trung Quốc và Đài Loan. Sam Gor trước đây sản xuất meth ở miền Nam Trung Quốc và hiện được cho là sản xuất chủ yếu ở Tam giác vàng, cụ thể là bang Shan, Myanmar, chịu trách nhiệm cho phần lớn tội phạm trong những năm gần đây. Nhóm này được hiểu là do Tse Chi Lop, một trùm xã hội đen sinh ra ở Quảng Châu, Trung Quốc, cầm đầu.

Tình trạng pháp lý

Việc sản xuất, phân phối, bán và sở hữu methamphetamin bị hạn chế hoặc bất hợp pháp ở hầu như mọi khu vực pháp lý. Methamphetamin được xếp vào lịch trình II của hiệp ước Công ước Liên hợp quốc về các chất ma túy.

Liên kết ngoài

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Methamphetamin.

Methamphetamin Toxnet entry
Methamphetamin Poison Information Monograph

Lỗi chú thích: Đã tìm thấy thẻ <ref> với tên nhóm “chú thích”, nhưng không tìm thấy thẻ tương ứng <references group="chú thích"/> tương ứng, hoặc thẻ đóng </ref> bị thiếu